Nhã nhạc là khái niệm mô tả tổng thể mọi hình thức biểu diễn âm nhạc cung đình giai đoạn thế kỷ 15 đến giữa thế kỷ 20. Nhã nhạc Cung đình Huế đã trở thành di sản văn hoá phi vật thể thế giới là sự tự hào của người dân xứ Huế nói riêng và Việt Nam nói chung.
Nhã nhạc Cung đình Huế – Di sản văn hóa phi vật thể của thế giới
Lịch sử hình thành và phát triển
Nhã nhạc Cung đình Huế có một quá trình xây dựng và phát triển lâu đời, bắt nguồn ở thời Lý – Trần, lên đỉnh cao là thời Nguyễn. Suốt những năm tháng bôn ba ở phương Nam, vua Gia Long sử dụng nhã nhạc để bồi bổ tâm hồn.
Múa cung đình trong tiếng nhã nhạc. Ảnh: Báo Người lao động.
Loại âm nhạc này mang dáng vẻ sang trọng, đài các bộc lộ rõ quyền lực của nhà vua. Âm nhạc thời nhà Lê, loại hình nghệ thuật cung đình ngày càng chặt chẽ, phong phú thêm này thường phục vụ cho giới quyền quý.
Sau khi có chút suy thoái ở cuối nhà Lê, nhã nhạc đã phát triển trở lại vào khoảng thời nhà Nguyễn và được đào tạo hết sức bài bản. Nhã nhạc lúc này được thiết kế chặt chẽ với hàng trăm nhạc chương.
Ảnh: Báo Người lao động.
Nhã nhạc Cung đình Huế có sự tham dự của rất nhiều diễn viên, người mẫu mặc trang phục lấp lánh. Dàn hợp xướng bao gồm trống kéo với nhiều loại nhạc cụ như cung dây cùng bộ gõ khác nhau. Các nghệ sĩ cần phải giữ sự tập trung tối đa nhằm theo đúng nghi thức cung đình.
Một buổi nhã nhạc. Ảnh: VOH.
Theo truyền thuyết, Long, Lân, Quy, Phụng là bốn con vật linh thiêng (Tứ Linh) . Ở miền Bắc từ lâu đời đã có điệu múa “Tứ linh”. Thời gian sau, nhà Nguyễn đã cho xây dựng nên điệu múa cung đình mới sử dụng vào mỗi dịp hỷ trong triều, đó là “Lân mẫu xuất lân nhi” ngợi ca tình cảm vợ chồng cùng sự bất tử của con người.
Những nhạc công trong phong thái tao nhã. Ảnh: Báo Thừa Thiên Huế.
Nhã nhạc còn được biểu diễn trong buổi lễ khánh thành và bế mạc, chung với nhiều lễ tưởng niệm, lễ nghi tôn giáo, lễ đăng quang, đám tang cùng một số nghi lễ tiếp tân. Múa cung đình khi đó được biểu diễn kèm với nhã nhạc trong những buổi lễ, đã là của triều đình, được nhìn nhận thành nét đặc sắc của hoàng tộc.
Ảnh: Văn Hóa.
Vai trò của nhã nhạc
Là biểu hiện về sự phát triển của xã hội và nhã nhạc thành một phần thiết yếu tại nhiều lễ nghi cung đình. Khi vai trò của nhã nhạc không chỉ giới hạn trong lĩnh vực lễ nghi còn được sử dụng thành phương thức giao lưu nhằm tỏ lòng kính với nhiều vị thần cũng như biểu hiện các cảm nhận của con người trước thiên nhiên và vũ trụ.
Festival Huế. Ảnh: thuathienhue.org
Khác với những thể loại khác, nhã nhạc Cung đình Huế là loại hình độc nhất mang tính quốc gia. Nhã nhạc đóng vai trò như thành tố không thể thiếu của một buổi lễ, gắn chặt với quy trình việc làm lễ.
Loại hình âm nhạc đặc sắc này cũng mang giá trị cả mặt văn hoá nghệ thuật và ý nghĩa lịch sử, biểu hiện quan điểm, triết lý con người về vũ trụ và tâm linh.
Ảnh: Minh Hiền.
Giá trị nghệ thuật của nhã nhạc Cung đình Huế
Hệ thống nhạc chương trong nhã nhạc được soạn thảo theo bộ Lễ. Nhà Nguyễn đã kế thừa cấu trúc và hình thức như của thời lê nhưng mở rộng sang một số loại khác, Huyền Nhạc, Ty Khánh, Ty Chung, Ty Cổ. .. Tuỳ theo các buổi lễ cụ thể sẽ có những nhạc chương khác nhau.
Nghe nhã nhạc trên thuyền.
Thời nhà Nguyễn múa cung đình trở nên phong phú nhất với nhiều điệu múa sen, múa sư tử, múa rồng. .. Đến mỗi buổi lễ, nhã nhạc kết hợp cùng múa cung đình tạo thành bài ca kỳ diệu cho nhà vua liên hệ với thần linh.
Những con thuyền chở ca Huế. Ảnh: Báo Tuổi trẻ.
Hiện nay nhà hát Truyền thống Cung đình Huế đã lưu giữ khá nhiều nhạc phẩm quý gồm Long ngâm, Ngũ đàn, Tiêu khúc, 10 bài Ngự. .. và nhiều bài được phục dựng thành công.
Ảnh: toquoc
Hiện nay du khách có thể thưởng thức nhã nhạc Cung đình Huế trên sông Hương, ở nhà hát Duyệt Thị Đường hoặc mới nhất ở phố đêm Hoàng thành Huế. Hãy đặt tour Huế ngay hôm nay tại iVIVU để sở hữu chuyến du lịch với nhiều ưu đãi và cung bậc cảm xúc nhất!
